Jacob Lawrence

Kunsthal KAdE toont van 27 september 2025 t/m 4 januari 2026 de eerste overzichtstentoonstelling ooit in Europa van de Afrikaans-Amerikaanse kunstenaar Jacob Lawrence (1917-2000).

 

Lawrence brak in 1941 door met zijn iconische schilderijenserie ‘The Great Migration’, een reeks bestaande uit 60 panelen die voor de helft in bezit is van het Museum of Modern Art in New York en voor de andere helft van de Phillips Collection in Washington. Hierin vertelt hij het verhaal van de massale verhuizing van de Zwarte bevolking vanuit het Zuiden van de VS naar het Noorden.

 

Door zijn oeuvre heen zette Jacob Lawrence de Afrikaans-Amerikaanse geschiedenis centraal. Jacob Lawrence ontwikkelde zijn eigen, autonome schilderstijl in de nadagen van de Harlem Renaissance en geldt als een van de belangrijkste Afrikaans-Amerikaanse schilders van de 20^ste eeuw.

Jacob Lawrence behoort tot de belangrijkste Afrikaans-Amerikaanse kunstenaars van de twintigste eeuw. Hij kreeg al vroeg nationale erkenning met zijn Migration Series (1941, geschilderd toen Lawrence 24 jaar oud was).

 

Gedurende de twintigste eeuw bleef Lawrence – met zijn kleurrijke, figuratief-kubistische stijl – een belangrijke representant van de Afrikaans-Amerikaanse kunst, die met zijn onderwerpskeuze de Zwarte geschiedenis in de Verenigde Staten centraal stelde. In de VS is Lawrence een bekende naam en onderdeel van veel vaste collecties van grote kunstmusea. In Europa is hij vrijwel volledig onbekend.

Met dit eerste overzicht van zijn werk in Europa is er niet alleen de kans kennis te maken met dit veelzijdige artistieke oeuvre, het is ook een kans kennis te nemen van de geschiedenisverhalen die hij schilderde. Zowel de belangrijke voorvechters voor de afschaffing van de slavernij -zoals Frederick Douglass en Harriet Tubman – als momenten uit de vrijheidsstrijd van de VS in het algemeen en de burgerrechtenstrijd in de jaren vijftig en zestig in het bijzonder komen voorbij. Daarnaast schilderde Lawrence decennia lang het dagelijks leven in Harlem, New York.

Jacob Lawrence werd op 7 september 1917 geboren in Atlantic City, New Jersey, als zoon van ouders die vanuit het gesegregeerde Zuiden naar het industriële Noorden verhuisden, op zoek naar een beter leven. Op 14-jarige leeftijd kwam Jacob – of Jake, zoals iedereen hem noemde – in het New Yorkse  Harlem terecht, waar de Harlem Renaissance voor een bloei van de eigen Zwarte identiteit had gezorgd. Zijn moeder meldde Jake aan voor kunstworkshops in community centers, waar hij al snel opviel bij zijn leermeesters Charles Alston en Augusta Savage. Zij moedigden hem aan zich verder te ontwikkelen. Via een beurs kon hij een studio huren om zijn later beroemd geworden Migration Series te schilderen. Geholpen door belangrijke figuren vanuit de Harlem Renaissance kreeg Lawrence direct een platform voor zijn kunst.

 

 

In 1943 ging hij in dienst bij de US Coast Guard en diende als war artist op het eerste schip met een multiraciale bemanning, de Sea Cloud. De ervaringen tijdens de oorlog – deels in Europa – legde hij vast in zijn serie War, te zien in het Whitney Museum of American Art in New York. “Ik heb geprobeerd de essentie van oorlog vast te leggen. Om dit te doen probeerde ik de gevoelens en emoties weer te geven van het individu binnen de oorlog, zowel die van de soldaat als de burger.”

 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog trouwde Jacob Lawrence met Gwendolyn Knight, die hij had ontmoet in het atelier van Augusta Savage. Samen met Gwen trok hij na de oorlog naar het Zuiden om het leven daar vast te leggen en les te geven aan het Black Mountain College van Bauhaus-grootheid Josef Albers. Terug in Harlem, bleef hij zich bezighouden met het schilderen van het ‘leven’ in de wijk, zowel het plezier als de harde kanten van het bestaan.

Midden jaren vijftig concentreerde Jacob Lawrence zich opnieuw op een groot thema: de (gewelddadige) ontstaansgeschiedenis van de Verenigde Staten met onder meer de vrijheidsstrijd tegen de Engelsen. “Jarenlang was ik alleen maar geïnteresseerd in het verbeelden van de Zwarte positie binnen het Amerikaanse leven, maar gaandeweg ontwikkelde zich een breder perspectief met een focus op mijn zorg over medemenselijkheid binnen de Verenigde Staten en in het leven in het algemeen. Mijn History Series kwam voort uit die zorg. (…) Ik wilde daarnaast laten zien hoe de Zwarte mens deelnam aan de Amerikaanse geschiedenis, een rol die veelal verzwegen is…” In de serie hanteerde de kunstenaar een meer expressionistische stijl dan in zijn eerdere series.

In 1970 kwamen Jacob en Gwendolyn in Seattle terecht, waar Lawrence een vaste aanstelling kreeg als professor aan de School of Arts van de University of Washington. In de laatste decennia van zijn leven deed Jacob Lawrence veel opdrachten voor zeefdrukken – waaronder een indringend achtluik over Hiroshima – en hield hij zich bezig met het motief van de ambachtsman, de handwerkslieden die in zijn ogen de echte ‘bouwers’ van het land waren.

 

Op 9 juni 2000 stierf Jacob Lawrence. Gwendolyn stierf vijf jaar later, op 18 februari 2005, 92 jaar oud. In 2000 was intussen de Jacob and Gwendolyn Knight Lawrence Foundation opgericht, die het oeuvre beheert en toegankelijk houdt.

 

De citaten in deze biografie zijn afkomstig uit het boek ‘Jacob Lawrence, American Painter’ van Ellen Harkins Wheat, University of Washington Press, Seattle, 1986